Ο γύρος του κόσμου με σανδάλι

Τα σανδάλια είναι το θέμα του σημερινού μας άρθρου και είναι απολύτως βέβαιο οτι δεν είμαστε οι πρώτοι που απασχολούμαστε με το θέμα αυτό, γιατί τα σανδάλια φοριούνται σε τούτη την γη που την πατούμε γύρω στα 10 χιλιάδες χρόνια σύμφωνα με τους ειδικούς.

Συγκεκριμένα τα παλιότερα σανδάλια που έχουμε υπόψιν μας, έχουν βρεθεί στο Φορτ Ροκ Κέιβ στην πολιτεία του Όρεγκον. Είναι φτιαγμένα από σκοινί και έχουν γυριστό το μπροστινό μέρος για να προστατεύουν τα δαχτυλάκια. Τέτοια σχοινένια σανδάλια του προϊστορικού ανθρώπου που έχουμε βρει, αλλά πιο πρόσφατα, είναι πλέον σε πολύ περισσότερα σχέδια, μυτερά ή στρογγυλά μπροστά με διακοσμητικά στοιχεία, άρα από τότε κιόλας είχαν πάψει να είναι αποκλειστικά χρηστικά αντικείμενα. Μάλιστα πολλά από αυτά παρουσιάζουν στοιχεία επιδιόρθωσης και μαρτυράνε το χεράκι του προϊστορικού τσαγκάρη.

Πάμε λοιπόν να κάνουμε το γύρω του κόσμου με σανδάλια, ένα ταξίδι στο χώρο και το χρόνο που θα σας κάνει να τα δείτε τα ταπεινά σας ( ή και όχι) σανδάλια με άλλο μάτι φέτος το καλοκαίρι.

Μεσοποταμία (4000 π.Χ.-)

Τα υποδήματα στην μορφή που τα έχουμε τώρα στο μυαλό μας έκαναν την εμφάνιση τους στους Σουμέριους, οι οποίοι άρχισαν να χρησιμοποιούν δέρματα ζώων. Εκεί βρίσκει κανείς και τα πρώτα παπούτσια με “σήκωμα” στο μπροστινό μέρος (σαν διευκόλυνση στο περπάτημα), αλλά και σανδάλια με τακούνι είτε υφασμάτινα είτε δερμάτινα και στολισμένα με κοσμήματα. Οι Φοίνικες φρόντισαν ώστε τα σανδάλια να πάνε σε όλο τον γνωστό τότε κόσμο. Ο καθένας τους στη συνέχεια ανέπτυξε τις προτιμήσεις του και εξέλιξε το παπούτσι. Οι Βαβυλώνιοι προτιμούσαν δερμάτινα σανδάλια σε κόκκινο χρώμα, οι Πέρσες πλατφόρμες με ξύλινη σόλα.

Ελλάδα

Οι αρχαίοι Έλληνες προσαρμόσανε τα σανδάλια σε όλες τις καθημερινές τους δραστηριότητες με έμφαση στην κομψότητα. Τα σανδάλια είχαν συνήθως πλούσια υπέροχη διακόσμηση αν και συχνά οι νόμοι σε σχέση με την εμφάνιση των γυναικών τις περιόριζε στις επιλογές τους και πολλές εν τέλει κυκλοφορούσαν ξυπόλυτες (σε αντίθεση με τη θεά Αφροδίτη που την βλέπουμε συνεχώς ολόγυμνη μεν, με τα σανδάλια της δε).

Tο ύψος και το χρώμα του σανδαλιού ήταν σαφείς δείκτες της κοινωνικής τάξης ή και του επαγγέλματος/ιδιότητας ειδικότερα αυτού που τα φορούσε. Οι στρατιώτες φορούσαν εκείνα τα χαρακτηριστικά σανδάλια που δένουν με τα λουράκια πιο ψηλά στο πόδι. Είχαν κλειστή φτέρνα και γλώσσα κάτω από τα λουράκια και άφηναν ακάλυπτα μόνο τα δάχτυλα του ποδιού. Στην αρχή με αυτά απεικονίζονταν οι ήρωες και οι Θεοί, αλλά αργότερα το σχέδιο υιοθετήθηκε από άντρες και γυναίκες με τα γυναικεία να ξεχωρίζουν για τα ζωηρά τους χρώματα. Οι φιλόσοφοι φορούσαν σανδάλια με φύλλα ιτιάς, κλαδιά και διάφορες άλλες ίνες και οι ηθοποιοί τους διάσημους κόθορνους.

Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία τα σανδάλια είχαν μεγάλη σημασία, γιατί θεωρούσαν οτι ξεχωρίζουν τους ζωντανούς από τον κάτω κόσμο κι έτσι τα πέδιλα με φυλαχτά για διακόσμηση ήταν ιδιαίτερα δημοφιλή.

Αίγυπτος

Η παλαιότερη απεικόνιση σανδαλιών στην αρχαία Αίγυπτο χρονολογείται στο 5000 π.Χ. Τα σανδάλια κατασκευάζονταν από μια στρώση χοντρή σόλα και μια στρώση πιο λεπτή και μαλακή από πάνω που ράβονταν μεταξύ τους με κερωμένη κλωστή. Μάλιστα κάποια εργαλεία που είχαν τότε χρησιμοποιούνται σχεδόν ολόιδια μέχρι σήμερα στο χειροποίητο παπούτσι. Επεξεργάζονταν τα δέρματα με φυτικά έλαια για να τα μαλακώσουν, αλλά και για να τα βάψουν. Φυσικά η όλη διαδικασία κατέστησε τα δερμάτινα σανδάλια ακριβά κάνοντας τα ιδιοκτησία αποκλειστικά των προνομιούχων. Οι απλοί καθημερινοί άνθρωποι φορούσαν σανδάλια από πάπυρο και οι δούλοι κουβαλούσαν τα παπούτσια των αφεντικών τους. Έχουν βρεθεί σε ανασκαφές τάφων δεκάδες νεκρικά σανδάλια διακοσμημένα με πολύτιμους και ημιπολύτιμους λίθους, από πληθώρα υλικών, διαφορετικών ανάλογα με τον ιδιοκτήτη τους. Γενικά οι βασίλισσες του Νείλου ήταν γνωστές στον τότε γνωστό κόσμο για τα περίτεχνα σανδάλια τους.

Οι Ρωμαίοι

Οι Ρωμαίοι επηρρεάστηκαν αισθητικά από το δικό μας σανδάλι, αλλά ενισχύσανε τη σόλα με καρφιά. Με το ενισχυμένο τους σανδάλι οι στρατιώτες μπορούσαν να περπατήσουν μεγαλύτερες αποστάσεις. Με την ανάπτυξη της Ρωμαικής Αυτοκρατορίας τα περίχωρα απομακρύνθηκαν πολύ από την Ρώμη κι έτσι ντόπιοι τεχνίτες εκπαιδεύτηκαν στην τέχνη της κατασκευής του ρωμαικού σανδαλιού.

Έτσι αναπτύχθηκαν πολλά και διάφορα στυλ υποδήματος. Το σχέδιο και το χρώμα συνέχισε να είναι δείκτης της κοινωνικής τάξης: Όσα είχαν γλώσσα ήταν για αποκλειστική χρήση από ελεύθερους πολίτες, το κόκκινο χρώμα ήταν αποκλειστικά για τον Αυτοκράτορα. Συγκεκριμένα ο Ιούλιος Καίσαρας όρισε το κόκκινο και το μόβ χρώμα αποκλειστικά για χρήση από εκείνον και τους γιούς του. Πολύ συχνό ήταν και στη Ρώμη η διακόσμηση σανδαλιών με χρυσό και πολύτιμους λίθους. Οι στρατιώτες που επέστρεφαν σαν ήρωας αντικαταστούσαν τα μπορούτζινα καρφιά στα παπούτσια τους με χρυσά και ασημί.

Ινδία

Δεν μπορούμε να ξέρουμε ακριβώς από που έφτασαν τα σανδάλια στην Ινδία. Ξέρουμε όμως ότι τα τυπικά σανδάλια της περιοχής ήταν φτιαγμένα από άχυρο και οτι οι guru φορούσαν ξύλινα σανδάλια (paduka) τα οποίο καρατιόντουσαν στο πόδι με ένα “πόμολο” ανάμεσα στο πρώτο και το δεύτερο δάχτυλο. Όσο πιο πλούσιος ήταν κάποιος τόσο πιο περίτεχνο ήταν εκείνο το “πόμολο” και συνήθως για τους προνομιούχους ήταν φτιαγμένο από έβενο ή σανταλόξυλο.

Μια βραχμανική προσευχή έλεγε:

“Συγχώρεσέ με Μητέρα Γη για το αμάρτημα του τραυματισμού και τη βία που κάνω βάζοντας τα πόδια μου πάνω σου σήμερα το πρωί” 

Στις αγροτικές περιοχές, τα χειροποίητα σανδάλια (Chappals) κατασκευάζονταν από επεξεργασμένο δέρμα (βουβάλου, κατσίκας ή αγελάδας) περίπου από το 3000 π.Χ.

Ιαπωνία

Στην Ιαπωνία αρχικά τον 1ο αιώνα τα Zori που ήταν flat σανδάλι κατασκευάζονταν από άχυρο με μια δερμάτινη λωρίδα συγκράτησης ανάμεσα στο πρώτο και το δεύτερο δάχτυλο του ποδιού και φοριούνταν με το tabi, δηλαδή ένα λευκό βαμβακερό κάλυμμα. Τα tabi ήταν τα μόνα καλλύματα ποδιού που επιτρεπόταν να φοράει κανείς μέσα στα Ιαπωνικά σπίτια. Τέτοια flat σανδάλια με διπλό πάτο δίνονταν σαν δώρο αρραβώνα από τον μελλοντικό σύζυγο στη σύζυγο του συμβολίζοντας την επικείμενη ένωση των δύο.

Ως τον 17ο αιώνα έγιναν δημοφιλοί τα getas, που ήταν ξύλινες πλατφόρμες που κρατιόντουσαν στο πόδι με κάποιο εύκαμπτο σκοινί ή μαύρο βελούδινο ύφασμα.

Κίνα και Κορέα

Τα αγροτικά σανδάλια στην Κίνα κατασκευάζονταν από υφαντό άχυρο ρυζιού. Το βασικό χαρακτηριστικό των σανδαλιών της Κίνας είναι ότι ήταν λειτουργικά και συχνά στολίζονταν με κόμπους ήταν όμως αρκετά χοντροκομμένα σε σχέση με τα κορεάτικα (Jipsin).

---

Η βόλτα μας δεν ήταν μεγάλη και σίγουρα οι μεριές του κόσμου που δεν αναφέρθηκαν είχαν ή έχουν φορέσει κάποτε σανδάλια, τα μέρη όμως αυτά ήταν τα πιο καθοριστικά στη διαμόρφωση του σανδαλιού όπως το ξέρουμε σήμερα.

Όποιος θέλει να μάθει περισσότερα μπορεί να πατήσει έδω. Θα βρείτε ένα υπέροχο άρθρο που αποτέλεσε και την βασική πηγή και έμπνευση του δικού μας.

Τα ξαναλέμε πολύ σύντομα!

Με εκτίμηση,

Ομάδα Arties