Αν είσαι λίγο σαν εμάς και κοιτάς κάτω όταν περπατάς για να μην σου ξεφύγει κανένας θησαυρός, θα έχεις δει παραπάνω από μια φορές κάπου στο δρόμο-συνήθως κοντά σε κάποιο κάδο-ένα ζευγάρι παπούτσια, ακόμα πιο συχνά δε, ένα παπούτσι μόνο του! Σαν το γοβάκι της Σταχτοπούτας που το βρήκε εκείνος ο εύπορος νεαρός και τελικά την παντρεύτηκε.
Επιστρέφοντας λοιπόν στην αρχική μας υπόθεση (ότι εσύ που διαβάζεις είσαι λίγο σαν εμάς που γράφουμε) θα σου αρέσουν σίγουρα οι ιστορίες, όπως και σε εμάς. Οπότε φαντάζεσαι τώρα, τη μέρα που τα αγόρασε ο πρώην ιδιοκτήτης, την χαρά που είχε, τις βόλτες που κάνανε μαζί με τα καινούρια του παπούτσια, τα κομπλιμέντα των φίλων μόλις τα είδαν ολοκαίνουρια και αστραφτερά και μετά κάποια στιγμή ήρθε η μέρα που φορώντας τα “ερωτεύτηκε” ένα ζευγάρι καινούρια παπούτσια και πέταξε τα παλιά του στα σκουπίδια, εκεί που τα είδες εσύ περνώντας.
Αυτό που διαβάσατε παραπάνω είναι η αιτία που εμείς δεν μπορούμε να πετάξουμε με τίποτα τα παπούτσια μας ακόμα κι όταν με δυσκολία αναγνωρίζονται πια ως παπούτσια! Αποφασίσαμε λοιπόν να γράψουμε τούτο το άρθρο για να συζητήσουμε μαζί σας που πάνε τα αγαπημένα μας παπούτσια για να πεθάνουν και γιατί αυτό είναι κάτι που θα έπρεπε να σας απασχολήσει στο μέλλον, εάν δεν σας έχει απασχολήσει ήδη. Πάμε όμως να δούμε μερικά στοιχεία σχετικά.
Εσύ είδες ένα ζευγάρι, αλλά…
Μπορεί εσένα να βρέθηκε ένα ζευγάρι πεταμένα παπούτσια μπροστά σου, ωστόσο κάθε χρόνο παράγονται παγκόσμια 24,2 δισεκατομμύρια ζευγάρια και σύμφωνα με τα στοιχεία των ειδικών τα περισσότερα από αυτά πετιούνται στα σκουπίδια, είτε γιατί δεν πουλήθηκαν ποτέ, είτε γιατί η ποιότητα τους ήταν τόσο κακή που ο χρόνος ζωής τους ήταν ανατριχιαστικά μικρός, είτε γιατί πριν προλάβει να μηδενίσει η χρηστική του αξία, η πολιτισμική τους έληξε, γιατί πρόλαβε να αλλάξει η μόδα. Οπότε στη θέση του ενός ζευγαριού κάντε παρακαλώ έναν νοερό πολλαπλασιασμό, για να βρεθείτε μπροστά σε έναν λόφο παρατημένα παπούτσια και να μπορέσουμε να συνεχίσουμε στο ίδιο μήκος κύματος.
Πότε θα αποσυντεθούν αυτά τα παπούτσια;
Όπως έχουμε ξαναπεί πολλές φορές, τα φυσικά υλικά όπως το δέρμα και το βαμβάκι αποσυντίθενται πολύ πιο γρήγορα. Το βαμβάκι θέλει περίπου 6 μήνες και το δέρμα 20 χρόνια. Τα παπούτσια όμως είναι σχεδόν πάντα μίγμα από διάφορα υλικά, πχ τα πατάκια είναι συνήθως φτιαγμένα από EVA και οι σόλες από PVC και άλλα παρόμοια υλικά ή μίγματα αυτών. Είναι φτιαγμένα από αυτά, γιατί τα συγκεκριμένα υλικά έχουν ιδιότητες που είναι πολύ σημαντικές για ένα παπούτσι. Έχουν μεγάλη αντοχή και απορροφούν αποτελεσματικά τους κραδασμούς, οπότε χρησιμοποιούνται γιατί έχει παρατηρηθεί ότι είναι τα καταλληλότερα για να ανταπεξέλθουμε χωρίς τραυματισμούς στις καθημερινές μας δραστηριότητες. Κάποια από αυτά δε ανακυκλώνονται καθόλου, κάποια άλλα θα ανακυκλώνονταν αν βρίσκονταν πάνω στο παπούτσι μόνα τους, αλλά δεν γίνεται γιατί είναι σε κράματα.
Από τη στιγμή που δεν υπάρχουν παγκόσμια κατευθυντήριες γραμμές, ώστε να χρησιμοποιούνται τα ίδια υλικά για τις σόλες μας, στο κυνήγι για την πατέντα και την ανταγωνιστική τιμή, κάπου η ανακύκλωση μπαίνει σε δεύτερη μοίρα τελικά. Τα υλικά αυτά μπορεί να κάνουν μέχρι και 1000 χρόνια να αποσυντεθούν και όσο αποσυντίθενται απελευθερώνουν πτητικές οργανικές ενώσεις (VOCs) στην ατμόσφαιρα και πληθώρα βαρέων μετάλλων και χημικών στο έδαφος.
Θα μου πεις, μακριά από το σπίτι μας κι ας απελευθερώνουν ο,τι θέλουν, αλλά δεν είναι έτσι. Το έδαφος, ο υδροφόρος ορίζοντας και η ατμόσφαιρα είναι κοινά για όλους μας και παρόλο που εμείς στέλνουμε τα σκουπίδια μόδας να πεθάνουν πχ. στην έρημο Ατακάμα στη Χιλή (που το κάνουμε) και σκεφτόμαστε out of sight out of mind, στην πραγματικότητα τα παπούτσια που πετάξαμε θα τα βρούμε στο πιάτο μας γιατί μέρη τους ήταν στο μαρούλι που πήραμε χθες κι ας φαίνεται υπερβολικό. Στη φωτογραφία παρακάτω δείτε πως έχουμε καταντήσει την έρημο Ατακάμα στη Χιλή.
Και τι να κάνω δηλαδή με τα παπούτσια που δεν θέλω πια;
Όλα ξεκινάνε από την αρχική αγορά
Το πρώτο που πρέπει να κάνει κανείς είναι να φροντίσει το παπούτσι που θα αγοράσει (αντίστοιχα και το ρούχο ή οποιοδήποτε άλλο αντικείμενο) να είναι σε όσο μεγαλύτερο μέρος γίνεται φτιαγμένο από φυσικά υλικά για να μην επιβαρύνει πολλαπλά το περιβάλλον και με το πάνω μέρος τους παπουτσιού του πέρα από τη σόλα. Η ποιότητα κατασκευής είναι εξίσου σημαντικό στοιχείο, εάν σε ενδιαφέρει το παπούτσι σου να αντέξει περισσότερο. Δεν είναι τυχαίο ότι τα τελευταία χρόνια τα σκουπίδια μόδας έχουν αυξηθεί τόσο ραγδαία. Δεν είναι ότι ο κόσμος το έριξε στην υπερκατανάλωση μέσα στην κρίση, είναι τα ίδια τα προϊόντα που η ποιότητα τους έχει πέσει σημαντικά και μαζί και ο χρόνος ζωής τους.
Ο τσαγκάρης- ο sustainability doctor του παπουτσιού
Μπορεί να θυμάσαι τον τσαγκάρη της γειτονιάς σου από τότε που ήσουν παιδί, γιατί οι γονείς και οι παππούδες σου συνήθιζαν να τον επισκέπτονται για επισκευές στα καλά τους τα παπούτσια. Μπορεί να μην το έχεις παρατηρήσει, αλλά ακόμη έχεις σίγουρα έναν τσαγκάρη στη γειτονιά σου. Αυτοί οι επαγγελματίες είναι κανονικοί γιατροί για τα ταλαιπωρημένα σου παπούτσια. Μπορούν να αλλάξουν την “φαγωμενη” σου σόλα και το πατικωμένο σου πατάκι για να πατάς και πάλι σωστά. Μπορούν επίσης να σου αλλάξουν ολόκληρα κομμάτια του παπουτσιού που έχουν φθαρεί ή να τα βάψει.
Ειδικά εάν τα παπούτσια είναι φτιαγμένα από κάποιο φυσικό υλικό -τα πλαστικά έχουν δυστυχώς έναν πιο συγκεκριμένο χρόνο ζωής και δεν αναγεννιούνται εύκολα- πράγμα οξύμωρο αν σκεφτείς πόσο καιρό κάνουν να διαλυθούν στη φύση. Φρόντισε απλά καλύτερα να απευθυνθείς στο doctor όταν αρχίσει η φθορά και όχι όταν το παπούτσι δεν αναγνωρίζεται πλέον. Θα κοστίσει λιγότερο η επισκευή και θα γλιτώσεις και τις κατάρες του τσαγκάρη. Πάρε ένα ζευγάρι παλιά σου παπούτσια και πέρνα μια βόλτα από τον τσαγκάρη της γειτονιάς σου, δώστου την ευκαιρία να σου δείξει τα μαγικά του.
Που μπορώ να τα δώσω;
Αν κάνεις ένα googling σε σχέση με το τι μπορείς να κάνεις τα παλιά σου παπούτσια, η νούμερο 1 απάντηση είναι: χάρισε τα σε κάποιον που τα έχει ανάγκη. Εμείς λέμε ότι αν τα παλιά σου παπούτσια σου κάνουν και είναι σε τέτοια κατάσταση ώστε να φορεθούν από κάποιον άλλο, τότε γιατί να μην τα φορέσεις εσύ; Οπότε γύρνα γρήηηγορα στην προηγούμενη παράγραφο, βρες τον τσαγκάρη της γειτονιάς σου και δώσε μια ευκαιρία ακόμη στη σχέση σου με τα παπούτσια σου. Μπορεί να τα ερωτευτείς ξανά.
Υπάρχει όμως και το κεφάλαιο παιδικό παπούτσι. Τα παιδιά μας φοράνε τα παπούτσια τους μόνο για λίγους μήνες και πολλές φορές δεν προλαβαίνουν να φθαρούν ούτε λίγο πριν μεγαλώσει το ποδαράκι. Τότε τι κάνουμε; Πρώτα απ’ όλα καλό θα ήταν για λόγους υγιεινής κάθε παπούτσι που θα φορεθεί ξανά από διαφορετικό άτομο είτε παιδί είναι, είτε ενήλικας να αλλαχθεί πρώτα το πατάκι του. Αυτό είναι πολύ εύκολο να το κάνεις ακόμα και μόνος σου, αλλά αν θες ένα τέλειο αποτέλεσμα, ο τσαγκάρης της γειτονιάς σου θα σου δώσει και πάλι τη λύση.
Ναι αλλά δεν έχω σε ποιον να τα δώσω!
Τις περισσότερες φορές στον κύκλο μας υπάρχει ένα ξαδερφάκι, ένα γειτονάκι λίγο μικρότερο από το παιδί μας που μπορεί να φορέσει το παλιό παπούτσι του παιδιού μας. Εάν δεν υπάρχει, έχετε σκεφτεί να φτιάξετε ένα τέτοιο σύστημα ανταλλαγής στη γειτονιά σας; Είναι μια θαυμάσια ευκαιρία να γνωρίσετε τους γείτονες και διώχνει για πάντα το στίγμα των προϊόντων από δεύτερο χέρι. Δεν είναι κάτι ανήκουστο σαν ιδέα, τα παλιά τα χρόνια ο κόσμος αυτό το έκανε συνεχώς. Λένε ότι τα σκουπίδια μας μπορεί να είναι ο θησαυρός κάποιου άλλου, δεν είναι αλήθεια, απλά τα σκουπίδια μας συχνά δεν είναι ακόμα σκουπίδια. Το σύστημα ανταλλαγής μπορεί να λειτουργήσει θαυμάσια και με παιχνίδια, ρούχα, ακόμα και έπιπλα και μπορεί να οργανωθεί ακόμα καλύτερα μέσα από τον σύλλογο γονέων των σχολείων.
Και τι μπορώ να κάνω με τα παλιά μου Arties;
Θα μου πεις, εσύ όλο λες λες κάνε αυτό και κάνε εκείνο, λες και φταίμε για όλα εμείς. Ποια η δικιά σου ευθύνη Arties γι’ αυτή την κατάσταση; Και θα σου πω. Για κάθε παπούτσι που φτιάχνουμε επιλέγουμε τα υλικά με γνώμονα να αντέξει όσο γίνεται περισσότερο, να μην χάσει τη φόρμα του, να προστατεύσουμε όσο γίνεται τα σημεία που δέχονται την μεγαλύτερη πίεση στο παιδικό παιχνίδι και συνεχώς ψάχνουμε για εκείνα τα υλικά που θα συγκεντρώνουν όλα τα απαραίτητα χαρακτηριστικά, αλλά παράλληλα θα γίνονται ένα με τη γη μας όσο πιο γρήγορα γίνεται χωρίς να την πληγώνουν.
Το κυνήγι των σωστών υλικών δε τελειώνει ποτέ, δεν θα έπρεπε να τελειώνει ποτέ, η επιστήμη μας βοηθάει να βρισκόμαστε κάθε σεζόν λίιιγο πιο κοντά στο επιθυμητό αποτέλεσμα και μας κάνει να ερωτευόμαστε ξανά από την αρχή κι εμείς τα παπούτσια που φτιάχνουμε. Επειδή όμως δεν έχουμε φτάσει στο τέλος αυτής της προσπάθειας και κυρίως επειδή η προσπάθεια δεν έχει καν τέλος εάν σαν καταναλωτές δεν σκεφτόμαστε σε κάθετί που αγοράζουμε την επανάχρηση και την ανακύκλωση, δημιουργήσαμε το love-return-relove.
Το love-return-relove δεν είναι τίποτα λιγότερο και τίποτα περισσότερο από τη δυνατότητα, εάν δεν ξέρετε τι να κάνετε με τα παλιά παπούτσια του παιδιού σας, να μας τα στείλετε πίσω. Εμείς υποσχόμαστε ότι εάν μπορούν να γίνουν σαν καινούρια θα τους χαρίσουμε ένα σετ πατουσάκια και αν δεν γίνεται αυτό θα χρησιμοποιήσουμε μέχρι και το τελευταίο υλικό τους. Εδώ τίποτα δεν πάει χαμένο.
Διάβασε εδώ περισσότερα για το love-return-relove.
Τέλος, αν τίποτα από τα παραπάνω δεν γίνεται μπορείτε να ψάξετε για συλλόγους προστασίας μητέρας και παιδιού. Σε αυτή την περίπτωση ωστόσο πριν τα στείλετε, προτείνεται να πάρετε ένα τηλέφωνο να ρωτήσετε εάν χρειάζονται παπούτσια.
!Extra tip για τους λάτρεις της κηπουρικής
Για κάποιο λόγο στο διαδίκτυο η πιο δημοφιλής επανάχρηση για τα παλιά παπούτσια διαπιστώσαμε ότι είναι να τα κάνεις γλάστρα. Δεν το έχουμε δοκιμάσει, αλλά για να το κάνουν όλοι κάτι θα ξέρουν. Αν φυτέψει κανείς μέσα στο παλιό του Arties, θα είμαστε για μια ζωή ευγνώμονες αν μας στείλετε τη φωτογραφία.
Η αρχική φωτογραφία δεν είναι δικιά μας, τη βρήκαμε εδώ : https://www.theguardian.com/fashion/2020/mar/21/some-soles-last-1000-years-in-landfill-the-truth-about-the-sneaker-mountain
